Ömür süresi
Mesleki ve Çevresel Tıp Dergisi (Journal of Occupational and Environmental Medicine)’nde yayınlanan bir çalışma, trafikten kaynaklanan yüksek seviyede hava kirliliğine maruz kalan çocukların ve gençlerin ‘telomer* kısalması’ olarak adlandırılan bir çeşit DNA hasarına uğradıklarını bildiriyor.
Önceki bir çalışmada ise astımlı gençlerin de telomer kısalması yaşadıkları bildiriliyor. Berkeley’de bulunan University of California araştırmacıları John R. Balmes ve meslekdaşları “Elde ettiğimiz sonuçlar telomer uzunluğunun çevresel etkenlerden ve/ya da kronik enflamasyondan kaynaklanan DNA hasarı ile ilgili bir çeşit biyolojik belirteç olarak kullanılma potansiyeli olduğunu gösteriyor” dedi.
Araştırma, Amerika’nın en çok hava kirliliğinin yaşandığı ikinci şehri olan California/Fresno’da yaşayan 14 çocuk ve genç arasında gerçekleştirildi. Araştırmacılar, motorlu araç dumanının sebep olduğu yaygın hava kirletici madde ‘Polycyclic aromatik hidrokarbonlar (PAHs)’ ile normalde yaşlanma ile ortaya çıkan telomer kısalması arasında bir ilişki tespit ettiler.
PAH’lara maruz kalma oranı arttıkça telomer uzunluklarının da aynı paralelde kısaldığı görüldü.Astımlı çocuklar ve gençler, astım hastalığı olmayanlara oranla daha yüksek seviyelerde PAH’a maruz kaldılar. Astım ve telomer uzunluğu ile ilişkili diğer faktörler (yaş, cinsiyet ve ırk/etnisite) ayarlandıktan sonra PAH seviyesi ile telomer kısalması arasındaki ilişki belirginliğini korudu.
Yapılan araştırma hava kirliliğinin DNA’ya, lipidlere ve proteinlere hasar verebilecek olan oksidatif strese sebep olduğuna dair daha önce elde edilen kanıtlara ekleme yapıyor. Araştırma çocukların yetişkinlere oranla daha farklı telomer kısalması kurallarına tabi olabileceklerini gösteriyor. Bu da onları hava kirliliğinin zararlı etkilerine karşı daha savunmasız hale getirebilir.
Dr. Balmes ve çalışma arkadaşları “Hava kirliliğinin moleküler seviyedeki etkileriyle ilgili edinilecek detaylı bilgi, etkin müdahale ve politikaların geliştirilmesi için gereklidir” şeklinde bir karara vardılar. Yapılacak daha fazla araştırma ile telomerler hava kirliliğine maruz kalmanın hücre seviyesindeki yansımaları için yeni bir biyolojik belirteç olabileceklerini gösteriyor. Telomerler aynı zamanda kirliliğin sağlık üzerindeki olumsuz etkilerini anlamaya dönük yeni bakış açıları kazandırabilirler.
*Telomerler kromozom denilen DNA zincirlerinin uçlarındaki anlamsız nükleotit dizileridir ve asıl anlamlı olan genleri koruyucu bir işlevi vardır. Genç insanlarda 8.000 ila 10000 nükleotitten oluşan telomerler, her hücre bölünmesinde uç kısımdan bir miktar nükleotit kaybederek kısalır. Öyle ki , belli bir eşik değerine geldiğinde hücre bölünemez hale gelir ve ölür. Hatta bu sebeptendir ki, laboratuvar araştırmaları sırasında hücreler bir kaç bölünmeden sonra çok fazla telomer nükleotiti kaybederek ölür ve araştırmayı zora sokar.Toplum içinde ‘ecel’ olarak bilinen bu duruma biyolojiik olarak bir ‘iç saat’ – telomer uzunluğu – karar veriyor.
