Elektromanyetik dalgaların yansımaları ile hareket eden nesneleri algılayan radarlar, elektronik harp başta olmak üzere bir çok yerde kullanılıyor.
Radar nedir ve nasıl çalışır ?
RAdio (Aim)° Detecting And Ranging Radyo Hedef Algılama ve Menzil Tayini
Sesimizin bir nesneye çarpıp geri dönmesiyle meydana gelen yankıdan, mesafe ve yön tahmini yapabiliyoruz. Radarlar ise bu işi elektro manyetik dalgalar ve darbeler ile yapmaktadır. Radar sisteminden yayılan radyo frekans (RF) dalgaları, kapsama alanında ki bir nesneye çarpmasına yansıma, geri dönüşüne ise yankı denilir. Radarlar verici anten, alıcı anten ve klasik PPI (plan position indicator) dediğimiz ekranlar ile çalışır. Savunma sanayi teknolojileriyle beraber gelişen radarlar artık, yeraltından, gökyüzüne ve uzaya kadar farklı mecralarda yeralmışlardır.
Radar çeşitleri ve kullanım alanları nelerdir ?
Radarların özelliklerine, kullanım amaçlarına ve ekipmanlarına göre birçok çeşidi vardır. Askeri ve sivil anlamda, hava savunma, füze tespit ve hava trafik kontrol, meteoroloji radarları, olarak istifade edilmekte, ayrıca toprak altındaki katman ve maden tespiti için kullanılmaktadır.
Radar çeşitleri, basitten gelişmişe doğru; hız, menzil, boyut, dost ve düşman ayrımına göre sınıflandırılabilir. Yön tayini, yükseklik, azami, asgari mesafe, çözünürlük ve hassasiyette bu kapsamda değerlendirilebilir.
a) Birincil radar; Yazının başında anlattığımız, klasik ve basit çalışma şekli ile hedefe gönderilen mikrodalga radyo sinyalinin geri dönüş zamanını ölçerek menzili hesaplar.
b) İkincil Radar; Dost düşman ayrımı yapar. Uçaklara gönderilen sorgulama sinyaline ”transmitter-responder” cevap alan ve sinyallerin süresini ölçen tarihsel veri bütünlüğüne sahiptir. Sorgulama sinyaline cevap alınamadığı taktirde alarm durumuna geçilir.
c) Sürekli-Dalga Radarı (CW-Radar, Continuous Wave radar); Yüksek frekansa sahip sinyalleri devamlı yayarlar. Geri dönen sinyaller de sürekli olarak işlenir. Gönderici anteni ile alıcı anteni farklı yerlere konumlandırılır. Askeri amaçlı kullanılan bu sistem füzenin uçağı vurmak üzere kitlenmesi sağlanır. Düşman uçağı yerden güçlü sinyaller ile taranır, uçaktan yansıyan sinyaller savunma füze sistemine veya füzeye direkt ulaşarak harekete geçmesini sağlar. Bu sistemde Doppler frekansı tekniğini kullanılır.
Not: Başka bir makalemizde ”Doppler frekansı tekniği” ve Füzelerin hedefini nasıl vurduğunu anlatacağız.
FM-SD radarı; Frekans modülasyonlu (FM) sürekli-dalga (CW) radarı. Sürekli dalga radarı zaman referansına sahip olmadığından mesafe ölçemez. Frekans modülasyonu radarı ise periyodik olarak değişen bir sinyal gönderir, hedeften yansıma ile geri dönen sinyalde zaman kayması meydana gelir ve bu işlem neticesinde hedef mesafe tesbiti yapılır. Günümüzde uçakların ve insansız hava araçlarının irtifa tespitinde, araçların takip mesafesinin korunması, sıvı doluluk oranı, kar ve buz kalınlığı ölçümlerinde kullanılmaktadır.
Bistatik Radar; Alıcı ve gönderici antene sahip zaman çoklayıcı birden fazla monostatik radarın bir araya gelmesi ile çalışan sisteme bistatik radar yöntemi denir. Bistatik radarların gönderici ve alıcı antenleri arasında ki mesafe çok fazladır. Stealth teknolojisi (haylet uçak) tespitinde yetersiz kalan diğer sistemlerin aksine oldukça etkilidir. Amerikanın ‘HAWK’ yarı aktif füze kontrol sistemi aslında Bistatik radar teknolojisidir.
Uçağa Takılı Yan Radar; Borda radarı olarakta tabir edilen bu radarlar uçağın kuyruk kısmına takılır. Uçak Seyrüsefer rotasına dik, yeryüzüne ise yatık bir şekilde ışıma yapar. Hava trafiğinin düzenlenmesi noktasında uçakların farklı irtifalarda uçmasını sağlar, ayrıca uçuş yapılan bölgenin engebe durumunu belirler, özellikle görüşün sıfıra indiği zamanlarda yön bilisi verir ve inişe yardımcı olur. Uydularda, askeri ve sivil amaçlı uçaklarda kullanılan bu sistem yükseklik arttıkça çözünürlük düştüğü için yapay açıklıklı anten (Aselsan SAR) sistemi kullanılır. Bu sistem sayesinde hava platformları elektronik bir simülasyona sahip olurlar.
Yazı dizimizinin devamında çok geniş bir kapsamda olan, radarları incelemeye devam edeceğiz. Öncelikle uzun, orta ve kısa menzilli hava savunma radarlarını, erken uyarı radar sistemlerini ve balistik füze tespit radarlarını, örnekleriyle beraber anlatmaya çalışacağız.
