Fobi nedir ve kimlerde görülür?
Bir fobi, aşırı ve irrasyonel korku reaksiyonudur. Yani normalin olağanüstü seviyelerine çıkarsınız. Bir fobiniz varsa, korkunuzun kaynağıyla karşılaştığınızda derin bir korku ya da panik hissi yaşayabilirsiniz. Korku belirli bir yer, durum veya nesne olabilir. Genel anksiyete bozukluklarının aksine, fobi genellikle belirli bir şeye ya da duruma bağlıdır. Fobi nedir ve kimlerde görülür?
Bir fobinin can sıkıcı etkisinden, onun ciddi derecede etkisiz hale getirilmesine kadar değişebilir pek çok çeşidi vardır. Fobileri olan insanlar sıklıkla korkularının irrasyonel yani gerçek dışı olduğunu fark eder, ancak bu konuda hiçbir şey yapamazlar. Bu gibi korkular, iş, okul ve kişisel ilişkilerinizi doğrudan etkileyebilir.
Yapılan bir araştırmaya göre yaklaşık 19 milyon Amerikalı, hayatlarının bir bölümünde gerçekten onu doğrudan etkileyen en az bir fobi sahibidir. Normal bir yaşam sürmenizi engelleyen bir korkunuz varsa bu durumu mutlaka doktorunuza anlatmalısınız.
Fobilerin kaynağı nedir?
Genetik ve çevresel faktörler fobilere neden olabilir. Yakın akrabasında anksiyete bozukluğu olan çocuklar fobi geliştirme riski altındadırlar. Neredeyse boğulma tehlikesi yaşama gibi iz bırakan olaylar fobiyi beraberinde getirebilir. Kapalı alanlara, aşırı yüksekliğe ve hayvana veya böcek sokmalarına maruz kalma gibi durumların hepsi fobi kaynağı olabilir.
Halen devam eden sağlık sorunları veya sağlıkla ilgili endişelerinizde fobilerinizin rolü var. Travmatik beyin hasarları sonrasında fobi geliştiren insanlar görülebilmektedir. Madde kullanımı ve depresyonda fobilere bağlı gelişen durumlar kapsamına giriyor.
Fobi Türleri
Amerikan Psikiyatri Birliği, 100’den fazla farklı fobi çeşidi olduğunu söylüyor. İşte en yaygın olanlarından derlediklerimiz:
Agorafobi
Agorafobi, kaçamayacağınız yer veya durumlardan korkmanızdır. Sözcüğün kendisi, sözlük anlamı olarak “açık alanların korkusu” anlamına gelmektedir. Ağız korkusuna sahip insanlar büyük bir kalabalığın içinde veya ev dışında sıkışıp kalmaktan korkmaktadır. Toplumsal durumlardan tamamen kaçınır ve evlerinin içine kendilerini hapseder, kendilerini orada rahat hisseder ve ifade ederler.
Agorafobisi olan bir çok kişi, kaçamayacakları bir yerde panik atak gerçekleşmesinden korkuyor. Kronik sağlık sorunları olan kişiler, bir kamusal alanda veya herhangi bir yardım kuruluşuna uzak olduklarını bildiklerinden, tıbbi bir acil durum yaşayacakları korkusu yaşar.
Sosyal fobi
Sosyal fobi “sosyal anksiyete bozukluğu” olarak da adlandırılır. Bu, kendi kendini tecrit etmeye götürebilecek sosyal durumlarla ilgili aşırı endişedir. Bir sosyal fobi o kadar şiddetli olabilir ki, bir restoranda sipariş vermek veya telefona cevap vermek gibi en basit etkileşimler bile paniğe neden olabilir. Sosyal fobisi olanlar, genel iletişim yollarından bile kaçınarak içlerine kapanırlar.
Özgül Fobiler
Birçok kişi belirli durumlardan veya nesnelerden hoşlanmaz, ancak gerçek bir fobi olmak için korku günlük hayatınızı etkilemek zorundadır. En yaygın olanlarından bazıları aşağıdakileri içermektedir:
Glossophobia: Performans kaygısı ya da bir dinleyicinin önünde konuşma korkusu. Bu fobisi olan insanlar bir grup insanın önünde olmak konusunda düşünürken ciddi fiziksel belirtilere sahiptir.
Acrophobia: Yükseklik korkusu. Bu fobisi olan insanlar dağların, köprülerin veya binaların üst katlarından kaçınacaktır. Semptomlar baş dönmesi, baş dönmesi, terleme ve bilinç kaybetmek gibi hissi içerir.
Klostrofobi: Kapalı veya dar alanların korkusu. Şiddetli klostrofobi, arabalara veya asansöre binmenizi engelleyen özellikle devre dışı bırakılabilir.
Aviatophobia: Uçma korkusu. Bu kişiler için havada yolculuk yapmak neredeyse imkansız gibidir. Ayrıca sivil havacılık kuralları gereği, bu fobiye sahip kişilerin uçuş yapmalarına izin verilmeyebilir. Gerekçe olarak uçuş güvenliği tehlikeye atma ve kalp krizi geçirebilme ihtimali gösterilebilmektedir.
Dentofobi: Diş hekimi veya diş hekimi muayenesinden korkmak. Bu fobi genellikle diş hekiminin ofisinde tatsız bir deneyimden sonra gelişir. Yaptırmanız gereken diş bakımınızı engelleyecek kadar olursa sağlığınızı olumsuz yönde etkileyebilmektedir.
Hemofobi: Korku ya da yaralanma korkusu. Hemofobisi olan bir kişi kendisinin ya da başka bir kişinin kanıyla temas edince bayılır.
Arachnophobia: Örümceklerden korkma.
Cynophobia: Köpeklerden korkmak.
Ophidiophobia: Yılan korkusu.
Nyctophobia: Gece ya da karanlık korkusu. Bu fobi tipik bir çocukluk korkusu olarak gözlenmektedir. Ergenlik döneminden ilerleyen zamanlarda bir fobi olarak değerlendirilir.
RİSK FAKTÖRLERİ
Kimler bir fobi sahibi olma konusunda risk altındadır?
Genetik bir kaygısı olan kişiler, fobilerini geliştirme riski altında olabilir. Yaş, sosyo-ekonomik durum ve cinsiyet sadece bazı fobiler için risk faktörleri gibi gözükebilmektedir. Örneğin, kadınların hayvanlarla ilgili olan fobilere sahip olma olasılıkları daha yüksektir. Düşük sosyoekonomik statüye sahip çocuklar veya yetişkinlerin sosyal fobilere sahip olma ihtimali daha yüksektir. Erkekler diş hekimi ve doktor fobisi olanların çoğunluğunu oluştururlar.
